Safran

Dünyanın en pahalı baharatı olan Safranın 450 gramı 500 ila 5.000 dolar arasında değişiyor. Yüksek fiyatının nedeni, üretimini maliyetli hale getiren emek yoğun hasat yöntemidir.  Safran, yaygın olarak Safran çiğdem çiçeği olarak bilinen Crocus sativus çiçeğinden elle hasat edilir. “Safran” terimi, çiçeğin “stigma” adı verilen iplik benzeri yapısı için geçerlidir.

Safranın kökeni hala tartışılsa da büyük olasılıkla İran’da ortaya çıkmıştır. Ortaya çıktığı dönemde o coğrafyada Safran, tıbbi özellikleri nedeniyle saygı görüyordu. İnsanlar Safranı, libidoyu artırmak, ruhu iyileştirmek ve hafızayı geliştirmek için tüketiyordu (1). İşte Safranın sağlık için 11 faydası:

 

Güçlü Bir Antioksidan

Safranın bitki bileşikleri etkileyici çeşitliliktedir. Bunlar, hücrelerinizi serbest radikallere ve oksidatif strese karşı koruyan moleküller olan antioksidanlar olarak işlev görür. Önemli Safran antioksidanları şunları içerir (2): 

* Krosin
* Krosetin
* Safranal
* Kaempferol

Krosin ve krosetin, Safranın kırmızı renginden sorumlu karotenoid pigmentlerdir. Her iki bileşik de (2, 3): 

• Antidepresan özelliklere sahiptir,
• Beyin hücrelerini ilerleyen hasara karşı korur,
• İltihaplanmayı iyileştirir,
• İştahı azaltır,
• Kilo vermeye yardımcı olur.

“Safranal”, Safrana kendine özgü tadını ve aromasını verir. Araştırmalar safranın; ruh halini, hafızayı ve öğrenme yeteneğini geliştirmenin yanı sıra beyin hücrelerini oksidatif strese karşı korumaya yardımcı olabileceğini gösteriyor (4). Kaempferol ise Safran çiçeğinin yapraklarında bulunur. Bu bileşik, enflamasyonun azalması, antikanser özellikler ve antidepresan aktivite gibi, sağlığa yararlarıyla ilişkilendirilmiştir (2, 5).

 

Ruh Halini İyileştirebilir Ve Depresyon Belirtilerine İyi Gelebilir

Safran, “güneş ışığı baharatı” olarak adlandırılır. Bu isim sadece rengi için değil, aynı zamanda ruh halini de “aydınlatmaya” yardımcı olduğu düşüncesiyle verilmiştir. Beş çalışmanın incelendiği bir derlemede, Safran takviyeleri, hafif ila orta dereceli depresyon semptomlarının tedavisinde plasebolara göre önemli ölçüde daha etkili olmuştur (6). 

Diğer çalışmalar, günde 30 mg Safran almanın, depresyon için geleneksel tedaviler olan Fluoksetin, Imipramin ve Sitalopram kadar etkili olduğunu buldu. Ayrıca, Safranın yan etkileri diğer tedavilere kıyasla daha az kişide görülmüştür. (7, 8, 9). Hem Safran yaprakları hem de iplik benzeri “stigma”, hafif-orta şiddette depresyona karşı etkili görünmektedir (1, 10). Bu bulgular umut verici olmakla birlikte, uzmanların Safranı depresyon tedavisi olarak önerebilmeleri için daha fazla katılımcıyla ve insanlar üzerinde yapılacak daha uzun süreli araştırmalara ihtiyaç vardır.

 

Kanserle Savaşan Özelliklere Sahip Olabilir

Safran, zararlı serbest radikalleri etkisiz hale getirmeye yardımcı olan antioksidanlar bakımından zengindir. Serbest radikal hasarı, kanser gibi kronik hastalıklarla ilişkilendirilmiştir (11). Deneye dayalı çalışmalarda Safran ve bileşiklerinin, sağlıklı hücreleri zarar görmeden bırakırken, kolon kanseri hücrelerini seçici olarak yok ettiği veya büyümelerini baskıladığı gösterilmiştir (12). Bu etki aynı zamanda cilt, kemik iliği, prostat, akciğer, meme, serviks ve diğer bazı kanser hücreleri için de geçerlidir (13). 

Deneye dayalı çalışmalar ayrıca Safrandaki ana antioksidan olan krosinin kanser hücrelerini kemoterapi ilaçlarına karşı daha duyarlı hale getirebileceğini bulmuştur (14). Laboratuvar çalışmalarından elde edilen bu bulgular umut verici olsa da, Safranın antikanser etkileri insanlar üzerinde yeterince incelenmemiştir ve daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

 

PMS Semptomlarını Azaltabilir

Premenstrüel sendrom (PMS), adet dönemi başlamadan önce ortaya çıkan fiziksel, duygusal ve psikolojik semptomları tanımlayan bir terimdir. Araştırmalar, Safranın PMS semptomlarının tedavisine yardımcı olabileceğini gösteriyor. 20-45 yaş arası kadınlarda, günde 30 mg Safran almak, sinirlilik hali, baş ağrısı, aşerme ve çeşitli ağrılar gibi PMS semptomlarını tedavi etmede plasebodan daha etkili olmuştur (15).

Başka bir çalışmada, 20 dakika boyunca Safran koklamanın anksiyete gibi PMS semptomlarını azaltmaya yardımcı olduğu ve stres hormonu kortizol seviyelerini düşürdüğü bulunmuştur (16).

 

Afrodizyak Olarak Etki Edebilir

Afrodizyaklar, libidoyu artırmaya yardımcı olan gıdalardır veya takviyelerdir. Araştırmalar, Safranın özellikle antidepresan kullanan kişilerde afrodizyak özelliklere sahip olabileceğini göstermiştir. Örneğin, 4 hafta boyunca günde 30 mg Safran almak, antidepresanla ilişkili erektil disfonksiyonu olan erkeklerde plaseboya göre erektil işlevi önemli ölçüde iyileştirmiştir (17). 

Ayrıca, altı farklı çalışmanın analizi, Safran almanın erektil fonksiyonu, libidoyu ve genel memnuniyeti önemli ölçüde iyileştirdiğini, ancak meni özelliklerini iyileştirmediğini göstermiştir (18). Antidepresan kullanımı nedeniyle cinsel isteği düşük olan kadınlarda, 4 hafta boyunca günde 30 mg Safran, plasebo ile karşılaştırıldığında, cinsel ilişkiye bağlı ağrıyı azaltmış ve cinsel isteği ve kayganlığı artırmıştır. (19). 

 

İştahı Azaltabilir Ve Kilo Vermeye Yardımcı Olabilir 

Atıştırmak, kilo almaya neden olabilecek yaygın bir alışkanlıktır. Araştırmalara göre Safran,  iştahı azaltarak atıştırmayı önlemeye yardımcı olabilir. 8 haftalık bir çalışmada, Safran takviyesi alan kadınlar kendilerini önemli ölçüde daha tok hissetmiş, daha az atıştırmış ve plasebo grubundaki kadınlara göre önemli ölçüde daha fazla kilo vermiştir (20). 8 haftalık başka bir çalışmada, Safran özü takviyesi almanın iştahı, vücut kitle indeksini, bel çevresindeki yağlanmayı ve toplam yağ kütlesini önemli ölçüde azaltmaya yardımcı olduğu görülmüştür (3). Bununla birlikte, bilim insanları Safranın iştahı nasıl azalttığından ve kilo vermeye nasıl yardımcı olduğundan emin değiller. Bir teoriye göre Safran ruh halini yükseltir ve bu da atıştırma isteğini azaltır. (20). 

 

Safranın Diğer Potansiyel Sağlık Yararları 

Safran, henüz kapsamlı bir şekilde araştırılmamış başka sağlık yararlarıyla da ilişkilendirilmiştir: 

• Kalp hastalığı risk faktörlerini azaltabilir. Laboratuvar çalışmaları ve deneye dayalı araştırmalar, Safranın antioksidan özelliklerinin kandaki kolesterolü düşürebileceğini, damarların ve arterlerin tıkanmasını önleyebileceğini ortaya koymaktadır (21, 22, 23). 
• Kan şekeri seviyelerini düşürebilir. Safran, deneye dayalı çalışmalarda ve diyabetli kobay farelerinde görüldüğü üzere, kan şekeri seviyelerini düşürebilir, insülin duyarlılığını artırabilir (24, 25). 
• Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (YBMD) olan yetişkinlerde görme yetisini iyileştirebilir. Safranın YBMD’li yetişkinlerde görme yetisini iyileştirdiği ve YBMD ile bağlantılı olan serbest radikal hasarına karşı koruma sağladığı görülmüştür (26, 27,  28). 
• Alzheimer hastalığı olan yetişkinlerde hafızayı geliştirebilir. Safranın antioksidan özellikleri, Alzheimer hastalığı olan yetişkinlerde bilişi iyileştirebilir (29).